یکی از اهداف و وظایف مهم آموزش و پرورش ایجاد زمینه برای رشد همه جانبه ی فرد و تربیت انسان های سالم، کارآمد و مسئول برای ایفای نقش در زندگی فردی و اجتماعی است. در این راستا، مولفه ها و عناصر مختلفی تاثیر گذار هستند و برنامه ریزی ها و فعالیت های مختلفی نیز در این عرصه ضروری است.هدف های آموزش و پرورش زمانی محقق خواهد شد که برنامه ها و محتوای دروس بر اساس نیازها ، توان ها ، رغبت ها و محدودیت های دانش آموزان تهیه و تدوین شوند . به بیان دیگراین مساله نیاز به راهنمایی و هدایت تحصیلی دارد.
به طور کلی منظور از راهنمایی تحصیلی کمک کردن به دانش آموزان در انتخاب دروس یا رشته های تحصیلی، آگاهی از شرایط ضوابط و آینده شغلی هر رشته است و غرض از راهنمایی و هدایت تحصیلی در دوره متوسطه ، هدایت دانش آموزان به مناسب ترین شاخه یا رشته تحصیلی بر اساس استعداد و علاقه آنان و به تناسب امکانات و نیازهای کشور است.
هر انسانی دارای دو گونه استعداد است: استعداد عام و استعداد خاص. هدف آموزش و پرورش اجباری (عمومی) تلاش برای شکوفایی استعدادهای عام افراد است، اما هدف آموزش متوسطه تقویت جنبه های بدیع و متفاوت افراد و شکوفایی استعداد های خاص آن هاست. ( شکوهی 1368)
عوامل مؤثر بر انتخاب رشته :
انتخاب رشته یکی از مهمترین انتخاب های هر فرد درپایان متوسطه اول( سال نهم ) و همچنین پس از پایان تحصیلات متوسطه دوم می باشد. همه ی افرادی که متقاضی ورود به آموزش عالی هستند فرآیند انتخاب رشته را تجربه کرده اند. این انتخاب به دلیل اهمیتی که در تعیین سرنوشت افراد بازی می کند تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که به دو دسته " بیرونی" و "درونی" تقسیم می شوند. این عوامل که کنترل برخی از آن ها تا حدودی از اختیار فرد خارج است به صورت مستقیم و غیر مستقیم انتخاب او را تحت تاثیر قرار می دهند. این اثر گذاری در مورد بعضی عوامل طولانی و در پاره ای دیگر کوتاه و آنی است. شناخت این عوامل می تواند ما را در انتخاب بهتر یاری دهد.
الف ) عوامل بیرونی :به صورت کلی می توان عوامل بیرونی مهم و تاثیر گذار بر انتخاب رشته ی تحصیلی داوطلبان را در موارد زیر خلاصه کرد :
1- خانواده ؛
2- محیط آموزشی ؛
3- افراد اثر گذار در زندگی فرد ؛
4- گروه های همسالان ؛
5- رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی ؛
6- پیشرفت علوم و تکنولوژی ؛
7- زمینه های اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی ؛
8- روش ورود به آموزش عالی ؛
9- ظرفیت پذیرش ؛
10- بازار کار ؛
ب) عوامل درونی : کنترل عواملی که از محیط پیرامون بر انتخاب ها و رفتارها ی ما اثر می گذارند کمی دشوار است و افراد گاهی اوقات نمی توانند اثرات آن ها را پیش بینی کنند. در مورد عواملی که به فرد باز می گردد تا حدودی چنین شرایطی صدق می کند (مانند هوش ). اما گاهی میزان تغییرپذیری آن ها در اراده فرد (مانند توانایی ها ) قرار دارد .
عوامل درونی تاثیرگذار بر انتخاب رشته شامل موارد زیر است :
- هوش و استعداد؛
- علاقه و رغبت ؛
- ارزش ها و نگرش ها ؛
- اعتقادات ؛
- جنس ؛
- توانایی و مهارت ؛
- ویژگیهای شخصیتی ؛
- اهداف و انگیزه های فردی ؛
- تجربیات دانش آموز ؛
- خودباوری و استقلال ؛
با نظر به آنچه در بالا ذکر شد واحد مشاوره دبیرستان اقدام به تهیه و تکثیر لوح جامع هدایت تحصیلی، شغلی و انتخاب رشته نمود، که امروز با ارائه توضیحات مبسوطی که برای دانش آموزان داده شد به ایشان و اولیاء محترم تقدیم خواهد شد
